przez Stanisław Krawczyk » Pn mar 02, 2009 8:10 pm
Oto pierwszy wpis związany z RPG jako częścią kultury popularnej [KP].
Jeśli RPG należą do KP, to na sam początek warto ją zdefiniować. Pomocą w tym zakresie będzie dla mnie wykład p. prof. Marka Krajewskiego z socjologii kultury popularnej. To, co poniżej, stanowi zwięzłe streszczenie pierwszego wykładu (z 24 lutego 2009 roku). Na razie nie wyciągam własnych wniosków, ponieważ brak mi czasu na ich przemyślenie i spisanie. Ale informuję o tym, co już jest — aby coś się w tym wątku działo.
Kultura popularna – to sposób życia/bycia charakterystyczny dla ludu (populus). Jak zauważył J. Storey (Wynajdując kulturę popularną), o tym, jak pojmowano w historii KP, decydowały różne sposoby definiowania pojęcia "lud".
"Kultura masowa" nie jest tu synonimem "kultury popularnej", ale oznacza jeden z historycznych sposobów jej pojmowania (zob. pkt 3. poniżej).
SPOJRZENIE NA HISTORIĘ POJĘCIA
1. KP w ujęciu powstałym na początku XIX wieku
- jako kultura wiejska, folklor, sposób życia oparty na naturze i tradycji
- lud: najzdrowszy element życia społecznego, oparcie dla kultury narodowej, siła, z której miał wyrastać naród; lud jako zdrowa część społeczeństwa
- sentymentalizm, mit szlachetnego dzikusa, romantycy, chłopomania
- tutaj też późniejszy rozkwit antropologii, fascynacja społecznościami prymitywnymi
2. KP na końcu XIX wieku
- KP jako Inny kultury wyższej/elitarnej; wartości i praktyki właściwe osobom niewykształconym, nieokrzesanym
- lud: barbarzyńca, zagrażający "prawdziwej" kulturze; lud jako zagrożenie
- ten sposób definiowania był efektem narzucenia przez instytucje (np. muzea, szkoły – por. kanon lektur) sposobu bycia klasy wyższej jako najdoskonalszego; efektem skonstruowania w końcówce XIX wieku stylu życia klas wyższych, skonstruowania tzw. kultury wyższej (wyższej nie ze względu na wyższość samej treści/zawartości, ale ze względu na dominujący udział elit w jej kształtowaniu)
3. pierwsza połowa XX wieku
- od l. 50. XX wieku ten sposób definiowania KP zanikł w humanistyce, ale w powszechnej (nienaukowej) świadomości utrzymuje się do dziś. Dlatego zasługuje na szczególną uwagę
- lud: masy (utrata podmiotowości, podatność na wpływy, bezrefleksyjność, liczebność), ogromne rzesze ludzi napływających do miasta, bezradnych i podatnych na wpływy; lud jako ofiara
- KP jako kultura masowa: towarty/przekazy produkowane komercyjnie na użytek klas niższych w celu sprawowania władzy nad masami
4. lata 70. XX wieku
- tu głównie brytyjska szkoła studiów kulturowych (Stuart Hall. John Fiske)
- lud: podporządkowany, ale też kwestionujący zastane relacje władzy i dominacji; nie jest bierny, lecz sprytny, twórczy, innowacyjny
- KP to kultura oporu: niezgodne z dominującymi odczytania kultury oficjalnej i użytki z niej czynione (np. spacer po mallu bez kupowania, randka w McDonaldzie)
- zatem KP to w tym wypadku nie przekazy, ale pewien ich specyficzny odbiór
5. bardziej współcześnie
- KP jako kultura globalna: to, co powszechnie rozpoznawane
- lud: globalna zbiorowość, społeczności, które się ujednolicają, tracą lokalne korzenie
6. antropologia współczesności
- dziedzina ta pragnie przyjrzeć się członkom kultury tak, jak kiedyś antropolodzy przyglądali się dzikim
- KP to kultura zwykła, swojska, codzienna, prozaiczna; niekoniecznie przeciwstawna kulturze państwowej/oficjalnej
- lud: nie jest jeden; stanowi zbiorowość jednostek, która od innych zbiorowości różni się swoim sposobem życia
- a więc różne elity także mają swoją KP
DEFINICJA PROF. KRAJEWSKIEGO
Wykorzystuje ona nie tyle słowo "lud", co raczej fenomen popularności.
Kultura popularna – to rzeczy:
1) [dość] powszechnie znane, na ustach wszystkich [lub wielu], ogólnie rozpoznawane, istniejące dzięki mediom komunikacyjnym;
2) wybierane przez same jednostki (a nie im narzucane);
3) wieloznaczne/polisemiczne – to ta wielość możliwych odczytań jest źródłem popularności [np. Doda a) nieźle śpiewa, b) doskonale wygląda, c) bardzo dobrze kontroluje swą karierę, d) czasem pozwala sobie na impulsywność i niezaplanowanie, e) daje wgląd w swoje życie prywatne – dla każdego coś miłego]
4) umożliwiające porozumienie między różnymi jednostkami (wszyscy znają Dodę), ale pozwalające też na wyrażanie różnic
5) dostarczające zróżnicowanych przyjemności – przyjemność popularna zakłada pewien dystans, pewną kontrolę potrzeb i charakteru ich zaspokajania
W tym sensie do KP nie należą na przykład: postać Jana Pawła II (zbyt pomnikowa, niedopuszczająca wieloznaczności – warunek nr 3), jedzenie czy praca (konieczna, a nie wybierana – warunek nr 2), kanon lektur szkolnych (znów warunek nr 3), seks (każdemu dostarcza przyjemności tego samego rodzaju – warunek nr 5).
A jakie rozumienie KP jest najstosowniejsze do badania (narracyjnych) gier fabularnych?
Serdecznie pozdrawiam
Stanisław Krawczyk